مووسا ئیسماعیلی، لەژێر ئەشکەنجەی ناوەندە حکوومەتییەکانی کۆماری ئیسلامیی ئێران گیانی لەدەست دا

مووسا ئیسماعیلی، بەندکراوی سیاسیی کورد و خەڵکی گوندی “پەسەوێ”ی سەر بە شاری پیرانشار، لەژێر ئەشکەنجەی ناوەندە حکوومەتییەکانی کۆماری ئیسلامیی ئێران گیانی لەدەست دا.
 

بەپێی زانیارییەکانی هەنگاو؛ ڕۆژی شەممە، ١٧ی پووشپەڕی ٢٧٢٣ (٨ی جولای ٢٠٢٣)، ئیدارەی ئیتلاعاتی ئورمیە پاش ٦٢ ڕۆژ لە دەستبەسەرکردنی مووسا ئیسماعیلی، بەندکراوی سیاسیی کورد، تەلەفۆنیان بۆ بنەماڵەکەی کردووە و پێیانیان ڕاگەیاندووە کە بچن تەرمی کوڕەکەیان لەو ناوەندە حکوومەتییە وەر بگرنەوە. دوای سەردانی ئەو بنەماڵەیە بۆ ئەم ناوەندە حکوومەتییە، لەوێش پێیانیان ڕایانگەیاندووە کە کوڕەکەیان مردووە، بەڵام نەک هەر تەرمەکەیان بەو بنەماڵەیە نەداوەتەوە، بەڵکوو هەڕەشەی ئەوەشیان لێیان کردووە کە نابێت ڕێوڕەسمی سەرخۆشی بۆ کوڕە کوژراوەکەیان بگرن.

مووسا ئیسماعیلی، لاوی تەمەن ٣٥ ساڵ و خەڵکی گوندی “پەسوێ”ی سەر بە شاری پیرانشار، ئێوارەی ڕۆژی یەکشەممە، ١٧ی بانەمەڕی ٢٧٢٣ (٧ی مەیی ٢٠٢٣)، لەلایەن هێزەکانی ئیدارەی ئیتلاعاتەوە بەبێ هیچ بەڵگەنامەیەکی دادوەری و یاسایی، دەستبەسەر کراوە و ئۆتۆمبێلەکەیشی دەستی بەسەردا گیراوە.

بەپێی زانیاریی سەرچاوەیەکی نزیکی بنەماڵەی ئیسماعیلی؛ “هێزە حکوومەتییەکان بەبێ هیچ ڕوونکرنەوەیەک یان بەڵگەی پێوەست لەسەر تێپەڕاندنی پرۆسەیەکی دادوەری و دادگاییکردن، بەو بنەماڵەیەیان ڕاگەیاندووە کە مووسا لەسێدارە دراوە”. بەڵام بنەماڵەی ئیسماعیلی لە ماوەی دەستبەسەربوونی کوڕەکەیاندا بەردەوام بەداداچوونیان بۆ بارودۆخی مووسا کردووە و پێیان وایە کە هیچ پرۆسەیەکی دادگاییکردن بەڕێوە نەچووە و هیچ ڕێوشوێنێکی یاسایی بۆ کوڕەکەیان نەگیراوەتە بەر.

ئەو هاووڵاتییە لە هیچ دادگایەک و پرۆسەیەکی دادگاییکردندا ئامادە نەبووە تاکوو بەو خێرایییە ڕێکارە یاسایییەکانی تێپەڕ کردبێت و بڕیارەکەش لەلایەن دادگای باڵای کۆماری ئیسلامییەوە پەسەند کرا و دواتر جێبەجێ کرابێت، تەنانەت ئەو تۆمەتانەش کە دراونەتە پاڵ مووسا هێشتا ڕوون نەکراونەتەوە. بەڵام بنەماڵەکەی ئەوەیان پشتڕاست کردووەتەوە کە ناوبراو لەژێر ئەشکەنجەی هێزە حکوومەتییەکاندا کوژراوە. هەروەها جێگای سەرنجە کە دوای ماوەیەکی بەرچاو تەرمەکەشی لە ساردخانەدا ڕاگیراوە و دواجار ئەمڕۆ بنەمالەکەشی لە کوژرانی کوڕەکەیان ئاگادار کراونەتەوە.

هەر لەم پەیوەندییەدا ناوەندە حکوومەتییەکان هەڕەشەیان لە بنەماڵەی ئیسماعیلی کردووە کە ئەگەر لەو بارەیەوە هەر جۆرە زانیارییەک بڵاو بکرێتەوە و ئەو هەواڵە لە ڕاگەیاندنەکاندا ڕووماڵ بکرێت، لێکەوتەی جیددی و خراپی بۆیان لێ دەکەوێتەوە.

شایانی باسە کە مووسا ئیسماعیلی لە دوای دەستبەسەربوونی تاکوو کاتی کوژرانی، هیچ پەیوەندییەکی  تەلەفۆنیی لەگەڵ بنەماڵەکەیدا نەبووە و بەدواداچوونی بەردەوامی بنەماڵەکەشی لە ناوەندە حکوومەتی و دادوەرییە جیاوازەکاندا هیچ ئاکامێکی نەبووە و هیچ وەڵامێکیان وەر نەگرتووە.

هانگاو وێڕای ئیدانەکردنی ئەو تاوانە و “کوژرانی سەرەڕۆیانە”ی مووسا ئیسماعیلی، ڕایدەگەیەنێت کە لەسەر ئەم تاوانە درێژە بە لێکۆڵینەوەکانی دەدات و ئاکامێکی لێکۆڵینەوەکان و بۆچوونی یاساییی خۆی لەو بارەیەوە بڵاو دەکاتەوە.

بەپێی ڕاپۆرتێکی پێشووتری هەنگاو؛ لە ماوەی شەش مانگی یەکەمی ساڵی ٢٠٢٣دا لانی کەم ٢٠ بەندکراو لە بەندیخانەکانی کۆماری ئیسلامیی ئێراندا کوژراون و لەو ژمارەیەش ١٣ کەسیان واتە ٦٥٪ی کۆ گشتی حاڵەتەکان، بەندکراوانی کورد بوون

---

موسی اسماعیلی؛ کشاورزی که در اداره اطلاعات ارومیه جان باخت، کیست؟

خبر کشته شدن «موسی اسماعیلی»، شهروند کرد اهل پیرانشهر در اداره اطلاعات ارومیه، علاوه‌بر بازتاب گسترده آن در رسانه‌ها، به نگرانی‌‌ها در میان فعالان و سازمان‌های حقوق‌بشری از افزایش فرایند بازجویی خشونت‌آمیز زندانیان سیاسی تحت بازداشت در نهادهای امنیتی، دامن زده است.

موسی اسماعیلی، ١٧اردیبهشت١٤٠٢، به‌اتهام «همکاری و عضویت در احزاب مخالف جمهوری اسلامی»، توسط اداره اطلاعات ارومیه بازداشت و پس از ٦٢ روز بی‌خبری، خبر جان باختن او به خانواده‌اش داده شد.

یک منبع نزدیک به خانواده موسی اسماعیلی به «ایران‌وایر» می‌گوید اداره اطلاعات ارومیه نه تنها پیکر موسی را به خانواده‌اش تحویل نداده، حتی اجازه برگزاری مراسم ترحیم را هم به خانواده داغ‌دار او نمی‌دهد.

***

موسی اسماعیلی کیست و چگونه بازداشت شد؟

موسی اسماعیلی، شهروند کرد اهل روستای «پسوه» پیران‌شهر از توابع آذربایجان‌غربی، ٣٢ ساله، متاهل و دارای دو فرزند شش ماهه و شش ساله بود. او تا قبل از بازداشت به‌همراه پدر سال‌خورده‌اش به کشاورزی و دامداری در روستای پسوه مشغول بود.

موسی اسماعیلی، شامگاه روز ١٧اردیبهشت١٤٠٢، در پی یورش کاروانی از نیروهای اداره اطلاعات ارومیه، در خودرو شخصی خود در مسیر پسوه به روستای «کانی‌ملا» پیرانشهر بازداشت شد.

یک منبع نزدیک به خانواده اسماعیلی در گفت‌وگو با ایران‌وایر درباره اتهامات وارده علیه موسی و علت بازداشت او می‌گوید: «اداره اطلاعات ارومیه موسی را به‌اتهام همکاری و عضویت در احزاب مخالف جمهوری اسلامی و حمل سلاح بازداشت کردند.»

به گفته این منبع آگاه، بازداشت موسی اسماعیلی در حالی رخ داد که او پیش‌تر در سال‌های ١٤٠٠ و ١٤٠١، با همین عنوان اتهامی توسط اداره اطلاعات پیران‌شهر بازداشت و پس از رد آن در جریان بازجویی‌های خود، آزاد شده بود.

خانواده اسماعیلی چگونه از خبر کشته شدن فرزندشان مطلع شدند؟

منبع نزدیک به خانواده اسماعیلی در پاسخ به این پرسش به ایران‌وایر می‌گوید: «سه روز پیش [١٧تیر] اداره اطلاعات ارومیه پس از تماس با پدر موسی اسماعیلی، از او خواست برای ملاقات با فرزندش به این نهاد امنیتی مراجعه کند. پدر موسی هم با این امید که پس از ٦٢ روز بی خبری از سرنوشت فرزندش بالاخره او را خواهد دید، خود را به این نهاد امنیتی رساند. اما هنگامی که پدر موسی به اداره اطلاعات ارومیه مراجعه کرد، به او اعلام کردند موسی در جریان بازجویی بر اثر خونریزی داخلی جانش را از دست داده است.»

به گفته این منبع مطلع، در گواهی فوت موسی اسماعیلی علت مرگ او، «خونریزی داخلی ناشی از اصابت جسم سخت» عنوان شده است.

 بدون پیکر، بدون ترحیم

او ضمن توصیف حالت تاسف‌بار و چهره درهم‌شکسته پدر موسی پس از شنیدن خبر کشته شدن عزیزش در اداره اطلاعات ارومیه، می‌گوید: «پدر موسی با اینکه در بهت و ماتم فرو رفته بود، از اداره اطلاعات ارومیه درخواست کرد اجازه دهند برای چند لحظه پیکر بی‌جان فرزندش را ببیند، اما مخالفت کردند، خواست که پیکر بی‌جان عزیزش را به او تحویل دهند، با آن هم مخالفت کردند، خواست که محل دفن او را نشانش دهند، با آن هم مخالفت کردند؛ در آخر هم او را تهدید کردند که اجازه برگزاری مراسم ترحیم موسی در مسجد را هم ندارند.»

به گفته این منبع اداره اطلاعات ارومیه، پدر موسی را تهدید کردند که اگر در مورد کشته شدن موسی اطلاع‌رسانی و یا با رسانه‌ها گفت‌وگو کند، به شدیدترین شکل ممکن با او و دیگر اعضای خانواده‌اش برخورد خواهند کرد.

شلیک به خودرو موسی اسماعیلی هنگام بازداشت

منبع ایران‌وایر از قول چند تن از روستاییان اهل «کانی‌ملا»، بر شلیک مستقیم نیروهای امنیتی به سمت ماشین موسی حین بازداشت او تاکید می‌کند: «یکی از اهالی کانی‌ملا که به‌طور اتفاقی ماشین موسی را دیده و شاهد شلیک گلوله نیروهای امنیتی به‌سمت ماشین او بوده، علاوه‌بر خبر بازداشت موسی، همچنین به خانواده اسماعیلی اطلاع داده بود که نیروهای امنیتی هنگام بازداشت موسی با گلوله جنگی به‌سمت ماشین او شلیک کرده و سپس موسی و ماشین را با خود برده‌اند؛ اما از اینکه موسی در پی شلیک گلوله زخمی و یا کشته شده باشد، اظهار بی‌اطلاعی کرده بود.»

به گفته منبع نزدیک به خانواده اسماعیلی، این خانواده پس از مطلع شدن از خبر بازداشت فرزندشان، بارها به اداره اطلاعات و مراجع قضایی شهرهای پیرانشهر و ارومیه مراجعه کرده بودند، اما این دو نهاد امنیتی و قضایی هر بار بازداشت موسی را انکار کرده و اعلام بی‌خبری کرده بودند. آن‌ها ۶۲ روز در بی‌خبری به‌سر برده‌اند. منبع ایران‌وایر می‌گوید: «احتمال می‌رود که شامگاه همان شبی که موسی بازداشت شد، با شلیک گلوله‌های جنگی نیروهای امنیتی به خودرواش زخمی شده و سپس براثر خونریزی و همچنین عدم توجه آگاهانه بازجوهای اداره اطلاعات ارومیه نسبت به وضعیت جسمی او، که از روش‌های شکنجه مضاعف علیه مخالفان سیاسی است، جانش را به دردناک ترین شکل ممکن گرفته باشند.»

او در توضیح پیش‌فرض خود می‌گوید: «ممانعت اداره اطلاعات از مشاهده پیکر موسی توسط پدرش، همچنین تحویل ندادن پیکر و حتی مصادره ماشین موسی، این ظن را بیش‌از‌پیش تقویت می‌کند که دیدن پیکر و ماشین مصادره شده او می‌تواند حاوی نشانه‌ها و سرنخ‌هایی جدی از چگونگی کشته شدن موسی و وضعیت جسمی او در جریان بازجویی باشد.» 

این منبع آگاه در انتهای گفت‌وگو ضمن اشاره به اعمال فشار نیروهای امنیتی علیه خانواده اسماعیلی پس از اعلام خبر کشته شدن فرزندشان به ایران‌وایر می‌گوید: «اداره اطلاعات ارومیه در ادامه فشارهای خود علیه خانواده اسماعیلی پس از کشتن عزیزشان، روز گذشته حوالی ساعت ١١ صبح، یک ساعت پس از برگزاری مراسم ترحیم موسی اسماعیلی در یکی از مساجد پسوه، نیروهای امنیتی وارد مسجد شده، مراسم را به هم زده و خانواده اسماعیلی و همچنین مردم حاضر در مراسم را از مسجد بیرون کرده‌اند. همچنین تهدید کرده‌اند که اگر برای ادامه مراسم ترحیم به مسجد بازگردند، در اداره اطلاعات ارومیه علیه آن‌ها پرونده قضایی تشکیل خواهند داد.»